Opłatek

Opłatek

Dla nas on zawsze świętość wyobraża,
Pamiątkę łaski, udzielonej z nieba
A prócz skarbu branego z ołtarza
Własny kęs chleba.

Ojców to naszych obyczaj prastary
Rodzinnej niwy maluje dostatek,
Święty opłatek.
Symbol braterstwa, miłości i wiary.

Opłatek – biały i kruchy, nazywany anielskim chlebem miłości. Bez przełamania się opłatkiem nie można zasiąść do wigilijnego stołu. Tradycja dzielenia się opłatkiem, symbolizującym zgodę, pojednanie i braterstwo sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa. Znajduje się w Wigilię Bożego Narodzenia w każdym polskim domu. Na krótko przed Świętami Bożego Narodzenia wypieka się opłatki w odpowiednich foremkach, na których wyciśnięte są symboliczne religijne obrazki.

W XVI wieku opłatki smarowano miodem i zjadano jako słodką przekąskę. Używano ich także w dworskich kancelariach do pieczętowania listów. Zwyczaj dzielenia się opłatkiem w wigilijny wieczór upowszechnił się na przełomie XVII i XVIII wieku. Najpierw przyjął się wśród szlachty. Tuż przed Bożym Narodzeniem poświęcony opłatek roznosili po domach księża, składając swoim parafianom świąteczne życzenia. Przypisywano mu także wiele dobroczynnych właściwości. Wierzono, że ten kto połamie się opłatkiem nie zazna głodu przez cały następny rok. Okruch opłatka wrzucony do studni miał oczyszczać wodę, a pijącym ją ludziom zapewniać zdrowie. Używano go też w różnych wigilijnych wróżbach. Na Podhalu połamane cząstki opłatka układano na spodzie miski. Jeśli przywarł do dna naczynia, wróżył urodzaj.

Na wsi popularny był też zwyczaj, kontynuowany dzisiaj w wielu domach, dzielenia się opłatkiem ze zwie-rzętami. Miał on je chronić przed zarazą i wilkami. Opłatka używano również do robienia dekoracji świątecz-nych. Wycinano z nich m.in. gwiazdki i bombki. Zawieszano je nad wigilijnym stołem i na choince.

W średniowieczu jego wyrobem zajmowały się klasztory.

Barbara H. Seemann – Trojnar
Zdjęcie: KT
© Versus POLEN

Bibliografia
Ks. Franciszek Marlewski: Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego