Średniowiecze

Średniowiecze* to epoka w historii Europy licząc od V do XV wieku. Rozpoczęła się upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego i trwała do epoki Renesansu. Nazwa Średniowiecze przyjęła się w epoce Odrodzenia. Średnie oznacza w środku, pomiędzy. W tym przypadku – pomiędzy starożytnością, a odrodzeniem.

W państwach Europy wschodniej inaczej kształtowała się sytuacja niż w Europie zachodniej. Zachód, obejmujący monarchie sukcesyjne Cesarstwa Karolińskiego* przeżywał wtedy silne procesy dezintegracyjne, czego rezultatem było powstanie szeregu państewek o charakterze suwerennym. W tym samym czasie na wschodzie Europy małe organizmy państwowe łączyły się w większe jednostki plemienne co było początkiem kształtowania się procesu integracji. Czynnikiem, który zadecydował o tym, że Polska znalazłaię w kręgu kultury średniowiecznej był chrzest, przyjęty przez Mieszka I., i całą Polskę w 966 roku. Przyjęcie chrześcijaństwa przez Mieszka I. nie było żadnym aktem cudownego nawrócenia. Była to dokładnie przemyślana decyzja i wybór ideologii właściwej w procesie tworzenia się zjednoczonego państwa (Janusz Kębłowski: Dzieje sztuki polskiej, str. 21).

Przez przyjęcie chrztu Mieszko I zrealizował dwa główne cele; umocnił ideologiczne swoje państwo pod względem politycznym, kulturalnym i religijnym oraz umocnił stosunki dyplomatyczne z innymi krajami europejskimi, umożliwiając Polsce rozwijanie się jako suwerenne państwo. Chrzest Polski chronił także kraj przed naciskami Niemiec, które traktowały chrzest jako narzędzie uzależnienia od siebie księstw słowiańskich. Ideologia chrześcijaństwa i organizacja kościelna przyczyniły się do umocnienia pozycji władców ówczesnej Polski. Bolesław Chrobry, kontynuując dzieło ojca Mieszka I, umiejętnie umacniał pozycje państwa na arenie międzynarodowej.

Włączenie Polski w strukturę chrześcijańskiego zachodu Europy nie było procesem łatwym i trwało długo. Brakowało wykształconych elit, brakowało wykształconego duchowieństwa, które mogłoby chrystianizować społe-czeństwo polskie bowiem wierzenia i ideologia pogańska nie mogły być w tej sytuacji pomocne. Również sytuacja polityczna państwa polskiego nie sprzyjała rozwojowi sztuki ani kultury.

Niekwestionowaną korzyścią z przyjęcia chrztu było otwarcie kraju na wartości kultury śródziemnomorskiej, otwarcie się naszego kraju na architekturę i sztuki plastyczne, które wnosiły nowy wyraz artystyczny o zupełnie nowych treściach. W Polsce zaczęli pojawiać się fundatorzy, wykonawcy, artyści, ludzi z tą kulturą związanych. Niewątpliwie nowa sztuka i kultura miały początkowo charakter elitarny mający wspomagać klasę elitarną. Dla pozostałych warstw społeczeństwa kultura owa była oznaką czegoś niedostępnego, wymagającego poddaństwa. Niewątpliwą korzyścią przyjęcia chrztu było otwarcie przez chrześcijański Zachód drogi do wiekowych tradycji kultury śródziemnomorskiej. Wiązało się to z przyjazdem do Polski ludzi i instytucji z kulturą tą związanych. Pojawili się artyści, fundatorzy oraz wykonawcy, przywożąc do naszego kraju sztuki plastyczne i architekturę o nowym wyrazie artystycznym i zupełnie dla Polaków nowych treści ideowych.

Ale ostateczne włączenie Polski w strukturę chrześcijańskiego i łacińskiego Zachodu trwało długo i nie było procesem łatwym. Przede wszystkim brakowało polskiego duchowieństwa, które mogłoby chrystianizować i równocześnie zaszczepiać w Polakach nową kulturę. Taka sytuacja trwała blisko trzy stulecia. Nie zawsze także sytuacja polityczna państwa pierwszych Piastów sprzyjała rozwojowi sztuki i literatury. Po sukcesach rządów Bolesława Chrobrego (zjazd gnieźnieński w 1000 r. i koronacja Bolesława na króla) nastąpił regres, a po najeździe czeskim w 1038 r. upadek kultury. Chrześcijańska Polska odrodzi się dopiero za rządów Kazimierza Wielkiego w XII w.

Barbara H. Seemann – Trojnar

* Średniowiecze (łac. media aeva) czyli wieki średnie. Przy czym średnie oznacza w środku, pomiędzy. Termin średniowiecze nadali temu okresowi dziejów renesansowi historycy, którzy postrzegali ten czas jako środkowy okres pomiędzy starożytnością, a odrodzeniem

* Cesarstwo Karolińskie (Romanorum imperium) to pierwsze europejskie imperium od czasu upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, stworzone przez Karola I Wielkiego

* Immunitas znaczy uwolnienie od obciążeń. Immunitet jest instytucją prawną, polegającą na wyłączeniu określonej osoby od stosowania wobec niej wybranych przepisów prawnych

Bibliografia:                                                                                                                                                           Janusz Kębłowski: Dzieje sztuki polskiej                                                                                                          Red.: Tadeusz Manteuffel: Konfrontacje historyczne – Polska pierwszych Piastów                                                Red.: doc. dr. Tadeusz Łepkowski: Mały słownik historii Polski