Święty Mikołaj (ok. 270 – 352)
Św.Mikołaj
Mikołaj, późniejszy biskup Miry, prowincji Licji jako dziecko stracił rodziców, dziedzicząc ogromny majątek. Kiedy mógł nim dysponować rozdał go ubogim. W okresie klęski głodu, jaka nawiedziła jego rodzinne miasto przeprawił się łodzią w okolice, w których było zboża pod dostatkiem. Kupił wystarczającą ilość zboża od pewnego piekarza, załadował do swojej łodzi i wrócił do swojego miasta, aby rozdać je biednym. Po pewnym czasie wyjechał do klasztoru jednak nie na długo tam pozostał, bowiem powołano go do godności biskupiej. Gorliwie spełniał biskupie obowiązki za co w okresie prześladowania chrześcijan przez cesarza rzymskiego Linicjusza, wtrącony został do więzienia. Po odzyskaniu wolności zarządzał swoją diecezją przez kolejne dziesięć lat.
Pewnego razu sąsiad św. Mikołaja popadł w finansowe tarapaty i nie mając środków do życia, postanowił za cenę niewinności swych trzech córek zdobyć źródło dochodu. Św. Mikołaj (wtedy jeszcze świecki młody człowiek) dowiedział się o haniebnym czynie sąsiada w i nocy wrzucił mu do mieszkania przez okno trzy razy pokaźną ilość złota, którą zabrał ze swojego skarbca. Wystarczyło nie tylko na dostanie życie, ale i na posag dla trzech córek. Czyn ten był zalążkiem fundacji dobroczynnej.
W 1588 r. bogata mieszczka krakowska, Magdalena Wonzamowa, zapisała Bractwu Miłosierdzia sumę 700 zł od których odsetki przeznaczone zostały na posag dla ubogich dziewcząt wychodzących za mąż. Był to początek fundacji dobroczynnej „Skrzynka świętego Mikołaja“ działającej w Krakowie przy kościele św Barbary. Wojewoda krakowski, Mikołaj Zebrzydowski (założyciel Kalwarii Zebrzydowskiej*) zapisał fundacji 3000 zł jako „skarb wiekuisty“ na posag dla panienek z ubogich domów. Kanonik krakowski, Andrzej Łukomski zapisał fundacji ¾ dochodu ze swoich dóbr. Ksiądz Piotr Skarga* opracował dla fundacji statut, według którego wybrane kandydatki miały otrzymywać posagi 6 grudnia – w dzień św. Mikołaja. W 1786 nazwę fundacji zmieniono na „ Fundusz posagowy“, którym w myśl statutu dysponowało w latach 30-tych XX w. Arcybractwo Miłosierdzia przy kościele św. Barbary w Krakowie.
Św. Mikołaj jest patronem bydła, koni i owiec bowiem jego święto przypada na czas, w którym wilki gromadząc się w stada, napadały na wsie i ludzkie osiedla, budząc w nich postrach. Dawniej na Kurpiach zachowywano tego dnia post, aby uprosić u św. Mikołaja obronę przed napaścią wilków. Mieszkańcy Małopolski znosili do kościoła drób, len i konopie, składając je za ołtarzem w ofierze. Dzieci oczekiwały św. Mikołaja z radością albo z obawą, przychodził bowiem ubrany w długi płaszcz, na głowie wysoka czapka, z długą laską w ręku i obdarowywał grzeczne dzieci podarkami, a niegrzecznym groził rózgą. W końcu jednak wszyscy dostawali podarki. We wschodniej Polsce zaczynała się tzw. sanna, czas zaprzęgania koni do sań.
Po śmierci świętego, 6 grudnia 352 nie ustawały cuda dziejące się za jego przyczyną, w miejscu złożenia ciała (podobno) wydobywał się olej o uzdrawiających właściwościach. Już w VI wieku powstawały kościoły pod jego wezwaniem. W IX wieku na Zachodzie zrodził się jego kult, który rozwinął się szczególnie w XI wieku, kiedy ciało św. Mikołaja przeniesiono do Bari* we Włoszech, chcąc je uchronić przed profanacją ze strony muzułmanów.
Barbara H. Seemann – Trojnar
* Kalwaria Zebrzydowska – Sanktuarium Pasyjno–Maryjne i Klasztor oo. Bernardynów, od 1999 na liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO
* Piotr Skarga właśc. Powęski (1536-1612), polski jezuita, pisarz i kaznodzieja, czołowy działacz kontrrefor-macji, pierwszy rektor Uniwersytetu Wileńskiego
* Bari – księstwo w południowych Włoszech należące do rodu Sforzów, z którego pochodziła żona Zygmunta I Starego, królowa Bona
Bibliografia
Ks. Franciszek Marlewski: Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego
Doc. dr Tadeusz Łepkowski (red. nacz.): Mały słownik historii Polski