Żegota

Rada Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu RP na Kraj była jedyną w Europie tajną, humanitarną organizacją społeczną pomagającą skazanym na zagładę przez hitlerowców żydom, zamkniętym w gettach czy obozach lub też ukrywającym się na terenie naszego kraju, Polski. Organizowała na szeroką skalę lokale do przechowywania ludzi, żywność, odzież, leki, a przede wszystkim fałszywe dokumenty. W skład rady wchodzili mandatariusze wielu podziemnych organizacji społecznych i politycznych, a także ugrupowań żydowskich przede wszystkim Bund i Żydowski Komitet Narodowy.

Szeroko zakrojoną działalność udzielania żydom pomocy finansował polski rząd emigracyjny i zagra-niczne organizacje żydowskie. Hojnie działalność Żegoty wspierało społeczeństwo polskie. Dzięki Radzie Pomocy Żydom, rozpoczynającej swoją działalność w 1942 i działającej do stycznia 1945, udało się uratować ok. 300 000 żydów.

W projekcie Der Aufbau der Polenstadt und der Aufbau der Deutschenstadt hitlerowskie władze okupacyjne jesienią 1940 wyznaczyły teren dzielnicy, w której zamieszkać mieli wyłącznie żydzi. Na obszarze getta, liczącym ok. 4 km² stłoczono pół miliona żydów, wśród których głód i choroby powodowały ogromną śmiertelność. Latem 1942 hitlerowcy przeprowadzili na terenie getta pierwszą „Grossaktion“, w czasie której wywieźli do komór gazowych obozu zagłady w Treblince ponad 320.000 żydów. W jednym z pierwszych transportów tej akcji z rampy tzw. Umschlagplatz wywiezione zostały dzieci z Domu Sierot z ich opiekunem, dr. Januszem Korczakiem. Rok później mieszkało w getcie jeszcze ok. 60.000 ludzi zatrud-nionych w zakładach produkujących dla potrzeb frontu. 16 lutego 1943 Himmler wydał rozkaz całkowitej likwidacji dzielnicy żydowskiej w Warszawie; kiedy 19 lutego do getta wkroczyły oddziały SS z zamiarem ostatecznej jego likwidacji, natrafiły na silny opór zbrojny ludności żydowskiej. W gettcie wybuchło powstanie wspierane przez polskie organizacje zbrojne. Pierwsza faza powstania objęła walki uliczne, a potem walki w domach i bunkrach; końcowa faza powstania to walki zbrojne małych oddziałów ŻOB* w ruinach getta.

Hitlerowcy do stłumienia powstania użyli czołgów, artylerii i lotnictwa. Wzniecając ogromne pożary odnieśli zwycięstwo nad słabo, tylko w broń ręczną, uzbrojonymi bojownikami. Heroiczna walka trwała miesiąc, do 16 maja 1943, kiedy to dowódca Grossaktion SS Brigadenführer Jurgen Stroop osobiście wysadził w powietrze warszawską synagogę. Po stłumieniu walk getto zburzono, a pozostałą ludność albo zabito (ok. 7 tys.), albo wywieziono do obozu zagłady w Treblince (ok. 7 tys.); ponad 6 tys. zginęło w płomieniach. Dzięki oddziałom AL i AK, które udzieliły żydom również pomocy zbrojnej, z getta udało się wyprowadzić kilka grup ŻOB*.

W raporcie specjalnym, wysłanym do Berlina SS Brigadenführer Jurgen Stroop pisał: Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr (Piotr Rafalski, Warszawa, str. 18).

Czy wiesz, że

 … Konrad Żegota to postać fikcyjna, którą wymyśliła Zofia Kossak-Szczucka; pod tym kryptonimem kryła się faktyczna działalność Rady Pomocy Żydom ratującej ich przed zagładą (Holokaust*)

Barbara H Seemann – Trojnar

* ŻOB (Żydowska Organizacja Bojowa) – konspiracyjna organizacja zbrojnego oporu polskich żydów podczas II wojny światowej, politycznie uznana przez Delegaturę Rządu na Kraj oraz Polską Partię Robotniczą. Broń dostarczała jej Armia Krajowa i Gwardia Ludowa

* Holocaust – termin religijny oznaczający całopalenie. Dzisiaj terminem tym określa się prześladowania i zagładę prawie 3 milionów żydów przez hitlerowców w okresie drugiej wojny światowej

Bibilografia
Piotr Rafalski: Warszawa
doc. dr Tadeusz Łepkowski (red.): Mały słownik historii Polski