Nietoperze

Nietoperze

Słowo Chiroptera – nietoperz wywodzi się z łaciny i znaczy – rękoskrzydłe. Są jedną z najbardziej interesujących, przy tym mało znanych grup ssaków, które wraz z ptakami są jedynymi współcześnie żyjącymi na Ziemi kręgowcami. Mogą latać dzięki przednim kończynom, przekształconym w błoniaste skrzydła. Występują niemal na całej kuli ziemskiej, najliczniej w tropikach. Znanych jest ok. 970 gatunków, w Polsce występuje 21 gatunków, a wśród nich jest kilka bardzo rzadko spotykanych. Należy do nich również mroczek posrebrzany, jeden z najładniej ubarwionych nietoperzy, którego cechą charakterystyczną są właśnie wyraźnie srebrzyście zakończone włosy na grzbiecie ciała.

Mroczek posrebrzany jest związany z lasami, chociaż w Europie zachodniej spotykany był z dala od nich, w miastach. Jego charakterystyczną cechą jest wyraźny metaliczny głos, wydawany w czasie lotu. Większość gatunków jest owadożerna, chociaż istnieją gatunki drapieżne, rybożerne, owocożerne. Trzy południowo-amerykańskie gatunki wampirów przystosowały się do odżywiania krwią ptaków i ssaków.

Są jedną z najbardziej zagrożonych grup ssaków. Rozwój cywilizacji, zmniejszanie się bazy pokarmowej, ubywanie naturalnych schronień wszystko to sprawia, że liczebność populacji wielu gatunków poważnie zmalała, a wiele z nich zagrożone jest zagładą. Aż 6 z 21 gatunków zostało umieszczonych w polskiej “Czerwonej Księdze Zwierząt“, spisie gatunków zagrożonych wyginięciem. Jednym z poważniejszych zagrożeń jest ubywanie naturalnych kryjówek. Starych domów z piwnicami, strychami, okiennicami stale ubywa, a nowoczesne budownictwo nie zawsze zapewnia nietoperzom możliwość schronienia. Starych, dziuplastych drzew jest coraz mniej. Nietoperze na ogół nie budują schronień, lecz wykorzystują rozmaite kryjówki zarówno naturalne (dziuple drzew, jaskinie) jak i zbudowane przez człowieka. Można je spotkać niemal wszędzie – na strychach, w piwnicach, za okiennicami, pod mostami, w studniach, we wszelkiego rodzaju podziemiach.

Niezwykłą cechą tych ssaków jest zdolność do echolokacji. Na podobieństwo radaru służy ona nietoperzom do orientacji w ciemności. Ultradźwięki emitowane przez nietoperze rozchodzą się koliście od jego głowy, a odbite wracają do uszu i informują o otoczeniu. Większość nietoperzy posługujących się echolokacją wytwarza dźwięki o częstotliwości 20 do 80 kHz, niektóre nawet od 120 do 210 kHz. Sygnały są rejestrowane jako zmiana częstotliwości powracającej fali (efekt Dopplera). Polujący nietoperz szuka zdobyczy emitując 5 do 10 impulsów w ciągu sekundy. W momencie zlokalizowania lecącego owada liczba impulsów wzrasta do 50 na sekundę, w kolejnej fazie do 200 impulsów na sekundę. Siła odbitych wibracji informuje zwierzę o odległości, a różnica czasowa pomiędzy odbiorem odbić wskazuje kierunek ruchu ofiary. Ten niezwykły “radar” został poznany przez naukowców dopiero 50 lat temu. Nauka o nietoperzach to Chiropterologia.

Niektóre gatunki nietoperzy są wielkimi podróżnikami. Jednego z przedstawicieli gatunku, karlika większego Pipistrellus nathusii, zaobrączkowanego na Łotwie znaleziono 4 lata później w Bretanii (Francja), 2100 km od miejsca zaobrączkowania. Największe kolonie nietoperzy żyją w jaskiniach Arizony i Nowego Meksyku (USA). Liczą one nawet kilkadziesiąt milionów osobników. Starochińskim symbolem szczęścia jest pięć nietoperzy otaczających drzewo życia. Oznaczają one długowieczność, bogactwo, zdrowie, szczęście oraz spokój. W języku chińskim słowa “nietoperz” i “szczęście” brzmią tak samo.

Nietoperze są zwierzętami długowiecznymi. Najstarszy nietoperz jakiego udało się zarejestrować liczył ponad 30 lat, bardzo często spotyka się osobniki ponad 20-letnie. Największym na świecie nietoperzem, żyjącym w tropikach południowo-wschodniej Azji, o rozpiętości skrzydeł o 1,7 m i wadze ok. 1,5 kg jest Pteropus vampyrus. Najmniejszym o rozpiętości skrzydeł ok. 10 cm i wadze 2 g. jest żyjący w Tajlandii, Craseonycteris thonglongyai.

Nigdy nie atakują ludzi – nawet chore starają się uciec. Wszystkie przypadki ugryzienia człowieka przez nietoperza są spowodowane próbami ich pojmania. Zwierzę musi się bronić. Branie nietoperzy do ręki jest niewskazane przede wszystkim dlatego, że osoba niedoświadczona może z łatwością połamać cieniutkie kostki w skrzydłach tego zwierzęcia, co oznacza dla niego śmierć głodową. Jeżeli zwierzę jest chore i nie może uciec, w pudełku należy zanieść je do lekarza. Nietoperze są zdecydowanie najbardziej bezpiecznymi z dzikich zwierząt, jakie czasami odwiedzają nasze domostwo. Prawdopodobieństwo, że w Polsce można zarazić się od nich jakąkolwiek chorobą, choć teoretycznie istnieje, jest jednak minimalne.

Czy wiesz, że

… nietoperze są zwierzętami znajdującymi się pod ścisłą ochroną prawną i zgodnie z przepisami o ochronie gatunkowej zwierząt nie wolno ich płoszyć, łapać i przetrzymywać. Zabijanie ich jest zagrożone karą więzienia nawet do kilku lat

… nietoperze lubią nektary kwiatów co nie zawsze kończy się dla kwiatu pozytywnie. Przy próbie pobrania nektaru niszczą one kwiaty chociaż przy okazji również je zapylają

Bibliografia
Władysław Szafer: Kwiaty i zwierzęta

Veröffentlicht unter Warto wiedzieć