Wrocław – mieszkańcy i goście miasta

Panorama miasta

Bywali we Wrocławiu znakomici goście, o których dbano z jednakową troską chociaż nie wszystkich witano z jednakowym entuzjazmem: cesarze, królowie, książęta, wielu władców polskich nawet wtedy, kiedy Śląsk nie był pod ich panowaniem. Kazimierz Wielki spotkał się tu z Karolem IV Luksemburczykiem, Jagiełło z Wacławem IV, Kazimierz Jagiellończyk z Maciejem Korwinem. Miasto odwiedzili Władysław Jagiellończyk, Zygmunt Stary, Marysieńka Sobieska. O Wrocław zahaczył, w drodze na studia do Padwy i Bolonii, Mikołaj Kopernik. W drodze na dwór Stanisława Augusta stanął tu na odpoczynek Giovanni Giacomo Casanova. Za hałaśliwe i brudne uznał miasto von Goethe, goszcząc tu w roku 1790. Wrocław leżał na trasie tych, którzy musieli uciekaċ z kraju po klęskach powstań narodowych.

Stare Miasto

Niektórzy gościli we Wrocławiu tylko chwilę: wybitny polski filozof i przyrodnik, wielki patriota – Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, wybitny polski reformator, który miał nadzieję ziemię śląską przyłączyċ do Księstwa Warszawskiego, w którym Napoleon osadził Sasa, Fryderyka Augusta, na jedną noc stanął we Wrocławiu Juliusz Słowacki, wspaniały polski poeta. Józef Wybicki, żołnierz Legionów Dąbrowskiego i autor polskiego hymnu, zameldował w roku 1802 swoich dwóch synów do Provinzial Kunst- und Bauhandwerks Schule.

Szczególną rolę odegrało wydawnictwo Kornów, związane z Puławami Czartoryskich. Chociaż prowadzone przez Niemców, drukowało w latach 1732-1945 polskie książki i wydawało polskich autorów. Korn wydawał także od 1741 dziennik “Schlesische Zeitung”, który przetrwał do 1945 roku i jest do dzisiaj kopalnią wiedzy o Śląsku. Nowoczesny kształt nadali miastu znakomici urbaniści i archtekci niemieccy XIX stulecia: Carl Langhans*, Carl Lüdecke, Hans Poelzig. Najwybitniejszym przedstawicielem niemieckiego modernizmu, tworzącym we Wrocławiu był Max Berg, który projektując jedno z najwcześniejszych i najśmielszych dzieł budownictwa żelbetowego, wprowadził Wrocław do annałów światowej architektury. Mowa o Hali Ludowej (dawniej Hala Stulecia), którą wybudowano w 1913 roku dla uczczenia setnej rocznicy bitwy narodów pod Lipskiem. Symbol miasta, potężny o 126 metrach rozpiętości wiszący Most Grunwaldzki (Kieserbrücke) z roku 1910 zaprojektował Richard Plüddemann, Politechnikę i Uniwersytet założyli też Niemcy.

Uniwersytet

Ten ostatni założony dopiero w roku 1811 rozwijał się prężnie i obrastał naukowymi placówkami jak Ogród Botaniczny, Muzeum Przyrodnicze, Muzeum Botaniczne i Biblioteka Uniwersytecka. Piękne wrocławskie mosty, wiele do dziś działających urządzeń publicznych, częśċ sieci wodociągowej, gazownia, elektrownia, ulice i linie tramwajowe to także dzieło Niemców. Niestety, gigantyczne zniszczenia miasta w 1945 roku, również. Wrocław włączony w tzw. “pozycję odrzańską” niemieckich linii obronnych, otrzymał rozkaz walki do ostatniego żołnierza, który z bezmyślnym fanatyzmem realizowali kolejni komendanci “twierdzy”, czemu nadzorował gauleiter NSDAP Dolnego Śląska, Karl Hanke. Dowództwo twierdzy było bezwzględne w tępieniu wszelkiego sprzeciwu czy myśli o zaniechaniu walki. Jedną z pierwszych ofiar terroru stał się wiceburmistrz Wrocławia, Dr. Wolfgang Spielhagen. Domagał się poddania, a tym samym ratowania miasta. Wraz z zajmowaniem przez wojska radzieckie coraz większych obszarów Wrocławia, podjęto najtragiczniejszą w skutkach decyzję: w centralnym punkcie wybudowano lotnisko, którego budowę przypłaciło życiem 10 tys. ludzi. Podobno wystartował z niego jeden, jedyny samolot uwożący na swoim pokładzie gauleitera Hanke.

Most Milenijny

Pierwsze tygodnie odbudowy były głównie nastawione na poprawę warunków życia ludności, większośċ prac zmierzała do uruchomienia komunikacji i urządzeń komunalnych. Nie zapominano również o zabytkach, które z braku środków finansowych i fachowców starano się raczej zabezpieczyċ przed dalszą ruiną i grabieżami. Wiele dobrego uczynili dla Wrocławia przesiedleni tu po 1945 roku Polacy ze Lwowa. To oni właśnie w kompletnie zrujnowanym mieście prawie natychmiast po jego wyzwoleniu uruchomili wodociągi, gazownię i tramwaje. Do miasta przybyła również kadra naukowa tak humanistyczna, jak techniczna wywodząca się ze znakomitego lwowskiego Uniwersytetu im. Jana Kazimierza. Już w listopadzie 1945 rozpoczęto pierwszy w wyzwolonym mieście rok akademicki. Dzisiaj działa we Wrocławiu 13 wyższych uczelni publicznych, szereg samodzielnych placówek Polskiej Akademii Nauk i wiele instytucji naukowo – badawczych. W szybkim tempie rozwijało się życie kulturalne, którego wielkim wydarzeniem było wystawienie opery Stanisława Moniuszki „Halka“; „Ślubami panieńskimi“ Aleksandra Fredry, którego sztuki Niemcy zabronili wystawiać w czasie wojny, rozpoczął swoją działalnośċ Teatr Miejski. Aleksander hrabia Fredro, polski Molier, też przeniósł się ze Lwowa na rynek wrocławski pilnie bacząc z cokołu pomnika na młodzież, która tutaj ma miejsce schadzek. Do historii przeszło miasto dzięki dwum wydarzeniom, które odbyły się we Wrocławiu w roku 1948. Pierwsze z nich, to Wystawa Ziem Odzyskanych, która uzmysłowiła nieludzki wręcz wysiłek włożony w odbudowę miasta. Słynna już dzisiaj, stalowa iglica przed Halą Ludową zbudowana z tej okazji wg projektu inż. S. Hempla, jest jednym z symboli Wrocławia. Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju z sierpnia 1948 był o zasięgu światowym. Zjechali nań przedstawiciele świata kultury, nauki i sztuki z celej kuli ziemskiej. Na Kongresie zabierali głos Irena Joliot – Curie, Julian Tuwim, Ilja Erynburg, Jarosław Iwaszkiewicz czy Pablo Picasso. Ten ostatni opracował rezolucję, w której Kongres Intelektualistów pozdrawia wielkiego poetę Pablo Nerudę … przesyła mu wyrazy szacunku i podziwu i domaga się dla poety swobody wypowiadania się i mieszkania, gdzie on sam tylko zechce. Kongres był wielkim sukcesem, a dziekan Katedry Canterbury Hewlett Johnson powiedział … że powinien się on przyczyniċ do porozumienia ludzi dążących do pokoju i przekonaċ świat, że porozumienie takie jest możliwe.

Ulica Świdnicka

W następnych latach miasto rozwijało się coraz bardziej dynamicznie: powstawały nowe osiedla, parki, zakłady pracy, odtworzono wspaniały Ogród Botaniczny, rozwijały się kultura i sztuka. Życie i rozwój miasta nie były jednak wolne od zakłóceń: znaczyły go niepokoje społeczne i prześladowania stalinowskie lat 50–tych, przesilenie roku 1956, strajki studentów 1968, lata 1970 i 1976 i stan wojenny w 1981 roku. A stolica Dolnego Śląska była miastem wyjątkowo opozycyjnym i niepodporządkowanym. To właśnie owo nieposłuszeństwo i krnąbrnośċ były podsta-wą rozwoju silnego ruchu “Solidarności”.

Czy wiesz, że

… Pablo P. Picasso malując na serwetce w restauracji Monopol gołębia stworzył znak Kongresu, do dzisiaj znanym na całym świecie jako symbol pokoju

* Carl Gotthard Langhans (15.12.1732-1.10.1808); niemiecki architekt, jeden z najważniejszych przedstawi-cieli klasycyzmu, twórca Bramy Brandenburskiej w Berlinie

Bibliografia
Marek Karpf, Maciej Wilczek: Wrocław – portret miasta
Doc.dr Tadeusz Łepkowski: Mały słownik historii Polski
Bogdan Snoch: Protoplasta książąt śląskich
Bogdan Zdrojewski: Wrocław, krajobraz społeczny i gospodarczy

Veröffentlicht unter Historia