Bitwa pod Grunawaldem (1410)

Bitwa pod Grunwaldem

Krzyżaków* w roku 1226 sprowadził do Polski książę Konrad Mazowiecki. Obiecywał sobie z ich strony pomoc w walce z pogańskim plemieniem Pruzzen* (Prusowie), jak również nawróceniem tego plemienia na wiarę chrześcijanską. Plemię to nastawione wojowniczo w stosunku do chrześcijańskiej Rzeczpospolitej prowadziło z nią ciągłą wojnę. Sprowadzenie do Polski Krzyżaków było decyzją brzemienną w skutkach chociaż nie ulega wątpliwości, że osiągnęli oni na polu chrystianizacji znaczne sukcesy. Zakon, który Krzyżacy zaczęli budować parę lat po przybyciu do Polski z małej enklawy na Ziemi Chełmińskiej szybko urósł do militarnej i politycznej siły. Zatwierdzenie Ziemi Chełmińskiej, którą Zakon otrzymał w dzierżawę, a która stanowiła dogodną bazę do rozpoczęcia walk z pogańskimi sąsiadami, zapewnił Zakonowi cesarz Fryderyk II i papież mocą Złotej Bulli* z Rimini.

Na mocy Bulli Zakon nawrócone tereny przejmował pod swoje zwierzchnictwo i wprowadzał na nich własną administrację i nowoczesną gospodarkę. Krzyżacy sprowadzali na nieprawnie przejęte tereny niemieckich osadników, którzy na słabo zaludnionych, polskich terenach zakładali niemieckie wsie i miasta. Kiedy w 1308 r. Brandenburgia wykorzystując słabość państwa polskiego zajęła Pomorze Gdańskie, oddany Władysławowi Łokietkowi władca Gdańska, kasztelan Boguszy znowu wezwał na pomoc Krzyżaków. Ci ochoczo przybyli, najeźdźców przegonili, ale za przysługę zarządali wysokiej zapłaty, znacznie przekraczającej wartość zajętego terytorium. Władysław Łokietek nie miał zamiaru płacić wyłudzonej ceny, efektem czego było zagarnięcie całego Pomorza Gdańskiego, zajęcie Gdańska i wymordowanie całej słowiańskiej ludności miasta. Niestety, osłabiona Polska nie umiała wtedy stawić czoła tak potężnemu przeciwnikowi i utraciła te ziemie na długie lata. Na domiar złego Krzyżacy przenieśli siedzibę klasztoru z Wenecji do Malborka.

Mimo zjednoczenia państwa w roku 1320 przez Władysława Łokietka, Polska nadal była zbyt osłabiona, żeby wikłać się w wojny z Zakonem. A Zakon był coraz bardziej zaborczy; rozwijał swoje państwo kosztem ziem polskich i litewskich przy cichej aprobacie papieskiej i cesarskiej. Polska i Litwa postanowiły wspólnie stawić czoła Zakonowi. Władca Litwy, książę Gedymin w zamian za pomoc w zwalczeniu Krzyżaków obiecał papieżowi przyjęcie wiary chrześcijańskiej jednak kiedy papież słowa nie dotrzymał i pomocy nie udzielił, Gedymin zawarł przymierze z królem polskim, Władysławem Łokietkiem. Niestety, oba państwa nawet wspólnymi siłami nie były w stanie walczyć z tak potężnym przeciwnikiem. W roku 1333 polski tron objął syn Władysława Łokietka, Kazimierz Wielki. Wybitny polityk doprowadził do umocnienia państwa polskiego na arenie międzynarodowej. Przeprowadził znaczące reformy gospodarcze kraju, na mocy jego postanowienia w przypadku braku męskiego potomka polscy możnowładcy wybierać mieli następcę. Utworzona przez Kazimierza Wielkiego struktura państwa polskiego przetrwała ponad 400 lat. W ten sposób w roku 1384 wybrano na króla* Polski Jadwigę Andergaweńską* najmłodszą córkę Ludwika Węgierskiego, siostrzeńca Kazimierza Wielkiego, którą w wieku 12 lat w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Bodzante koronował na króla Polski. Jadwiga była za młoda aby mogła rządzić sama dlatego sprawy kraju wzięli w swoje ręce możni małopolscy. Ze względu na trudną sytuację polityczną w kraju oraz w obliczu wspólnego wroga, jakim był zakon krzyżacki, doszło do rozmów z księciem litewskim Jagiełłą. W Krewie doszło do ugody, na mocy której Jagiełło, w zamian za małżeństwo z Jagwigą i polską koronę, zobowiązał się przyjąć z całą Litwą chrześcijaństwo i odzyskać wszystkie ziemie utracone przez Koronę. Małżeństwo Jadwigi z Jagiełłą zapoczątkowało potęgę państwa Jagiellonów*.

Kiedy w r. 1407 Wielkim Mistrzem Zakonu został, wrogo do Polski nastawiony, Ulrich von Jungingen, a Krzyżacy próbowali zagarnąć odkupioną w 1404 r. ziemię dobrzyńską rozgorzała wojna polsko-krzyżacka. 15 lipca 1410 roku pod wsią Grunwald stoczona została jedna z największych bitew średniowiecznej Europy. Krzyżacy, wspomagani przez rycerstwo zachodnioeuropejskie, stanęli do bitwy pod wodzą Wielkiego Mistrza Ulricha von Jungingena (ok. 39 tys.), Polacy połączonymi siłami z wojskami litewskimi, posiłkowanymi przez oddziały ruskie, czeskie i tatarskie (ok. 45 tys). Bitwa zakończona świetnym zwycięstwem Polaków oraz ich sprzymierzeńców i doszczętnym rozbiciem armii krzyżackiej. W bitwie, prócz znacznej liczby rycerzy i wielu dostojników krzyżackich, zginął Mistrz Zakonu Ulrich von Jungingen.

Do zwycięstwa strony polskiej przyczyniło się dowodzenie Władysława Jagiełły, który do końca bitwy kierował walką bezpośrednio ze wzgórza, mając wgląd na pozycje walczących. Tego typu dowodzenie było zapowiedzią nowej sztuki wojennej, którą później rozwinęły wojska zaciężne. W wyniku bitwy zmienił się układ sił. Na czoło środkowo-wschodniej Europy wysunęła się Polska, a Zakon, którego wielka przegrana stanowiła początek schyłku jego potęgi, stracił swoje znaczenie.

Nuże ze sprawiedliwym pokojem jadą – pomyślał pewno król Władysław Jagiełło, kiedy dowiedział się, że do polskiego obozu od krzyżackiej strony dwóch heroldów zjeżdża. Skłoniwszy przed królem polskim głowy przekazali mu dwa nagie miecze ze słowami – Mistrz Ulryk wzywa twój majestat, panie na bitwę śmiertelną i aby męstwo wasze, którego wam widać brakuje, podniecić, śle wam te dwa nagie miecze. Jagiełło przyjął je ze spokojem i ze słowami: mieczów ci u nas dostatek, ale i te przyjmuję jako wróżbę zwycięstwa, którą mi sam Bóg przez wasze ręce zsyła (Henryk Sienkiewicz, Przez Stulecia – Bitwa pod Grunwaldem, str.81).

Barbara H. Seemann – Trojnar
Jan Matejko: Bitwa pod Grunwaldem
Muzeum Narodowe w Warszawie

* Krzyżacy – Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie zakon rycerski, jeden z trzech największych (obok joannitów i templariuszy) które powstały na fali krucjat w XII wieku

 * Prusowie – ludy bałtyckie zamieszkujące w średniowieczu wybrzeże Bałtyku między dolną Wisłą, a dolnym Niemnem

 * Złota Bulla z Rimini (1226) – dokument wydany przez cesarza Fryderyka II., w którym cesarz uznając w tym dokumencie siebie samego za władcę chrześcijańskiej Europy i seniora Zakonu jak i Polski nadał Krzyżakom prawa do wszystkich ziem, jakie zdobędą podczas misji w Prusach

 * Jadwiga Andegaweńska – w roku 1384 zastała koronowana na króla Polski, jako że polskie prawo nie dawało królowej dziedzicznego tronu

 * Polska Jagiellonów, w latach 1400 – 1550 największe państwo w ówczesnej Europie. Nie tylko pod względem terytorium bo prawie 900 000 km²; panowanie Jagiellonów to czas wielkich sukcesów militarnych państwa polsko-litewskiego, rozkwitu kulturalnego i gospodarczego kraju

Bibliografia
Stanisław Aleksandrzak, Marian Wadecki: Przez stulecia
doc.dr Tadeusz Łebkowski (red.): Mały słownik historii Polski
Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Enzyklopedia Powszechna