Nad Wisłą i Odrą
W krajobrazie Europy wczesnego średniowiecza dominowały lasy, które na ziemiach polskich zajmowały aż ¾ powierzchni. Na terenach wzdłuż rzek koncentrowało się osadnictwo. Gęste lasy powodowały, że woda w przyrodzie krążyła bardzo powoli, co z kolei miało korzystny wpływ na rozwój gospodarczy tej części Europy. Wielkie i mniejsze lasy mieszane przeciwdziałały powstawaniu różnic temperatury, łagodziły uderzenia wichur, a jednocześnie były ogromna rezerwa żywności, pomagająca przetrwanie lat nieurodzajów.
Rolnictwo i hodowla zapewniały podstawowe pożywienie. Dopiero w VII-IX wieku upowszechniła się, znana już wcześniej, ale rzadko stosowana, orka. Do tego czasu Słowianie stosowali rolnictwo żarowe – wypalano las albo krzaki i do popiołu wrzucano ziarna, które po odpowiednim czasie kiełkowały. Technika żarowa przynosiła w okresach urodzaju znacznie lepsze plony niż orka. Klęski nieurodzaju jednak przy uprawie żarowej zdarzały się dosyć często. Tak ważna warstwa popiołu w czasie wiosennych ulew łatwo się rozmywała, a ziarno spływało do rzek i strug*.
Orka radłem była dosyć trudna i na ciężkich glebach nawet niemożliwa. Urodzajne, ale ciężkie mady nadrzeczne można było uprawiać dopiero w XII-XIII wieku, kiedy zastosowano plug koleśny. Rolnictwo orne przynosiło wiele korzyści, min. zmniejszało klęskę nieurodzaju, a tym samym zwiększało samodzielność gospodarczą rodzin.
We wczesnym średniowieczu uprawiano na naszych ziemiach systemem polowym prawie wszystkie rośliny motylkowe i zboża wszelkiego rodzaju, a z roślin ogro-dowych najczęściej uprawiano cebulę, marchew, konopie i len. Ziarna zbóż moż-na było łatwo ukryć przed najeźdźcą w odpowiednio przygotowanych dolach w ziemi. Jednakże sól, narzędzia, bron kupowano od innych plemion.
Lasy i puszcze były terenami łowieckimi, obfitującymi w zwierzynę. Jednak na całym terenie plemiennym mógł tylko książę polować. W lasach wolno było zbie-rać jagody, kwiaty, liście jako środki konserwujące, przyprawy i zioła do celów leczniczych. Plytkie wody morza przy Uznamie i Wolinie obfitowały w zasoby rybne tak ogromne, że w krótkim czasie zanotowano gwałtowny wzrost ludności obu wysp.
Ibrahim ibn Jakub* pisał o Polsce Mieszka I. – obfituje w żywność, mięso, miód i ryby. Inny kronikarz pisał: powietrze u nich zdrowe, rola żyzna, lasy miodowe, woda rybna.
Czy wiesz, że …
W starożytności Słowianie uprawiali tzw. rolnictwo żarowe. Polegało ono na wsypywaniu do grubej warstwy ziemi gorącego popiołu, powstałego po wypaleniu kawałka lasu, ziarna. Po jakimś czasie zasypywano owo ziarno cieniutka warstwa ziemi lub piasku. Ziarno kiełkując, czerpało pożywienie z popiołu bogatego w sole mineralne
Wyjałowieniu gruntów Słowianie zapobiegali poprzez wysiew przez parę lat coraz to innych ziaren na tym samym kawałku ziemi
Barbara H. Seemann – Trojnar
* Pług koleśny – składa się z pługa właściwego i koleśnicy. Koniec prostego grządziela opiera się w nim na poprzeczce pionowego kabłąka koleśnicy. Żądaną głębokość orki ustawia się przez zmianę wysokości poprzeczki
* Struga – niewielki ciek uchodzący do rzeki, płynący wolno na terenie nizinnym
* Ciek – ogólne określenie wszelkiego rodzaju wody powierzchniowe płynące wyżłobionym przez siebie korytach
* Rża (rżysko), to wcześniejsza nazwa dla średniowiecznej nazwy dla żyta – to co służy życiu
* Ibrahim ibn Jakub al-Isra’ili at-Turtuszi (ur. 912/913 – zm. 966) podróżnik, autor opisu zachodniej i środkowej Europy w X wieku. Jego pisemna relacja z podróży (965–966), zawiera jeden z najstarszych opisów krajów zachodniosłowiańskich, w tym Pragi i państwa Mieszka I.
Bibliografia
Stanisław Trawkowski: Polska pierwszych Piastów – Nad Wisłą i Odrą
Doc. dr. Tadeusz Łepkowski: Mały słownik historii Polski
Janusz Kębłowski: Dzieje sztuki polskiej